Bied jij een vorm van hybride onderwijs?

Het afstandsonderwijs heeft in de ‘lockdown’ periode een enorme vlucht genomen. Het actieve contact dat het Samenwerkingsverband ook in die periode met de Amsterdamse middelbare scholen had, levert waardevolle informatie en soms verrassende inzichten op. In korte tijd leerden we met deze nieuwe situatie om te gaan. Hier delen we informatie en die inzichten. En willen we graag uw mening horen.

Steven Tan, directeur van het Marcanti College en Sjaak de Ridder, directeur van het Kolom in Noord  delen hun ervaringen.

Marcanti College

Steven Tan ziet hoe Corona maatschappelijke problematiek nog explicieter bloot legt. Hij maakt zich vooral zorgen over de kansenongelijkheid in de stad. Op zijn school was de digitale infrastructuur al voor de lockdown goed: vrijwel alle leerlingen hebben een laptop. Met een aantal leerlingen was het desondanks moeilijk contact te krijgen. In de periode van afstandsonderwijs bleek dat de druk op het gebruik van de laptop in het gezin wel heel erg groot was. “Er waren soms nog vijf kinderen in het gezin die de laptop nodig hadden.”

Formatieve evaluatie

Als een van de beperkingen van afstandsonderwijs noemt Tan de leerlingen die zich verbaal niet zo goed kunnen uitdrukken. “Een groot deel van de communicatie zit in de non-verbale communicatie. Inactiviteit kun je op afstand moeilijk waarnemen. We moesten op een andere manier nagaan of de leerlingen wel participeerden in de lessen." Een deel van de activerende methodiek op het Marcanti verloopt via formatieve evaluatie. "Daarin hebben we een stap gemaakt naar op een digitale manier evalueren en feedback geven. Op welke wijze activeer je de leerlingen, ook digitaal? Dat is tegelijk een heel mooie manier om te evalueren of leerlingen aan het leren zijn.”

Ontbreken van peers

Om zijn zorgen over de gevolgen op sociaal gebied voor leerlingen te uiten en te duiden welk effect dit kan hebben op de lange termijn, haalt Steven de psycholoog Lev Vygotski (1896-1934) aan. Tan: “De waarde van leren kan je pas voelen als andere mensen daar waarden aan toekennen. Als je dat aspect weghaalt, omdat die context er nu niet is, verdwijnt ook een deel van de motivatie en in mijn beleving ook de bestendiging van datgene wat geleerd wordt. Leerlingen moeten ineens zelf waarde koppelen of de waarde van de docent aannemen.” De toekenning van waarde aan het geleerde vindt tussen leerlingen, tussen vakken, tussen docenten, ofwel, op school plaats. “Normaal gesproken kun je zomaar, onbewust, koppelingen maken tussen de vakken. Die koppelingen versterken elkaar juist. Maar die vallen dus weg als je elkaar niet ontmoet op school.”

In de bewoordingen van socioloog Iliass el Hadioui, is de straatcultuur in het fysieke nog wel eens dominant. “Tijdens de online onderwijsperiode nam ook deze peerdruk af. Bij een aantal leerlingen werkte dat heel gunstig. Die konden in één keer uit het niets, een andere persoon en andere werkhouding tonen. Dat sloot veel meer aan op het schoolsucces dat we voor ogen hebben.” Dit wil Tan dan ook verder onderzoeken. “Kunnen we niet structureel een balans veranderen waardoor de mogelijkheid ontstaat om tijdelijk, in een andere context, te gaan werken aan die schoolcultuur?” De uiteindelijke winst die dit oplevert, kan wellicht ook helpen om het perspectief van de docent te veranderen. “Wellicht helpt het om de vraag te stellen of de aanpak die er is, wel de juiste is. Doen wij met de interventies die we in het schoolse doen, wel de juiste dingen met deze specifieke groep met leerlingen om hun kwaliteiten bloot te leggen?”

Ook de leerlingen die erg op de docent leunen moesten ineens zelfstandiger werken. Ook daar zag Tan dat die enorme ondersteuning in de traditionele situatie leerlingen niet altijd ten goede komt. “Ook daar moeten we kijken: zijn we niet te veel aan het pamperen geweest met elkaar in de structuur die er is? En hoe moeten we dat ombuigen om het vaster te maken in hetgeen dat gedaan moet worden?”

Frisse blik voor de docent

“Wat je vaak ziet is dat docenten het pedagogisch functioneren van een kind dominant laat zijn in hun opvattingen over de cognitieve capaciteiten van dat kind.” De nieuwe rol die een leerling inneemt in de nieuwe situatie, biedt de mogelijkheid voor de docent om zich te af te vragen: Wat is mijn verhouding tot deze leerling? En beoordeel ik deze wel in alle opzichten correct?

Lerarentekort

Op Future Schools in Singapore werkte Steven met ‘volledige muren’, ofwel, een groot beeldscherm als muur. In zijn ervaring zorgt dit bij leerlingen voor het fysieke gevoel dat een docent nabij is. Steven wil een ruimte op school met een dergelijke beeldmuur inrichten en kijken of hij met andere scholen samen op deze manier lessen op afstand vorm kan geven, waarbij bijvoorbeeld ook docenten van een andere school op meerdere plekken tegelijkertijd kunnen werken. Of waardoor er vakken aangeboden kunnen worden die de school zelf niet in het aanbod heeft.

Ouderparticipatie

“Ouderparticipatie is bij ons wel een dingetje.” Tan ziet voor ouderparticipatie het digitale domein als kans om makkelijker met elkaar in contact te komen. Normaliter hanteert het Marcanti College al de vorm waarbij leerlingen mee komen met de ouders naar de gesprekken op school en waarbij de leerling de regie over het gesprek heeft. “Nu krijgt de leerling ook de regie om het gesprek te organiseren.” De leerling zorgt er dan voor dat de ouders online deelnemen aan een mentorgesprek.

Multidisciplinaire aanpak

Toen de school tijdens de periode van afstandsonderwijs constateerde dat leerlingen hulp nodig hadden, wilde Tan en zijn team de problemen niet alleen didactische aanpakken door de leerachterstanden weg te werken. Ze wilden de leerlingen holistisch benaderen. Jongerenwerk, de Weekendacademie en Altra werkten tijdens de afstandsonderwijsperiode op het Marcanti College. “Deze totaalaanpak, dat werkt volgens mij gewoon heel erg goed en dat zouden we door moeten zetten.”

Sjaak de Ridder sprak zijn team tijdens de lockdown elke ochtend digitaal even toe. Maar zodra het mocht, haalde hij zijn leerlingen voor de praktijklessen weer naar school. Het gebouw in Noord heeft dan ook grote lokalen. Bovendien zijn het maximaal 8 leerlingen per klas. Voor de theorievakken kwam de helft van de klas op school, de andere helft volgde de les online.

Digitale snelkookpan

De Ridder geeft aan dat het effect van de afstandsonderwijssituatie vooral een positief effect heeft op de docenten die niet veel op hadden met digitale middelen. “De docenten hebben gezien wat de mogelijkheden zijn. Ze waren gedwongen om nieuwe dingen te doen. En de leuke dingen zijn ze gaan delen.”

Onderwijs op maat

De Ridder wil volgend jaar in elk geval verder met het werken met de Chromebooks op school. “Je kunt heel gemakkelijk onderwijs op maat bieden. Differentiëren is eenvoudiger. Je kunt in Google Classroom alles klaarzetten voor een week. Dat hou ik er volgend jaar in ieder geval in.”

Buitenschoolse zaken zoals overleggen en afspraken in de stad wil De Ridder in de toekomst digitaal blijven doen.